Turizm olgusunun karmaşıklığı ve çeşitliliği göz önüne alındığında, farklı açılardan sınıflandırmalar yapmak, bu geniş sektörü daha iyi anlamamıza yardımcı olur. Bu bağlamda, turizm çeşitlerini üç ana başlık altında inceleyebiliriz:
A) Turizm Hareketinin Yönü Açısından Turizm Çeşitleri
Bu kategori, turizm hareketinin coğrafi sınırları aşıp aşmamasına ve hangi yönde gerçekleştiğine odaklanır. Sektörde yaygın olarak kullanılan İngilizce terimlerle ifade etmek gerekirse:
Ingoing (Domestic) Turizm: Bir ülke sınırları içerisinde gerçekleşen turizm hareketidir. Ülke vatandaşlarının kendi ülkeleri içinde farklı bölgelere seyahat etmesidir. Örneğin, İstanbul’dan Antalya’ya tatil amaçlı giden bir Türk vatandaşının oluşturduğu turizm bu kategoriye aittir. Bu bazen “iç turizm” olarak da adlandırılır.
Incoming (Inbound) Turizm: Yurt dışından bir ülkeye yönelik gerçekleşen turizm hareketidir. Başka bir deyişle, yabancı turistlerin bir ülkeyi ziyaret etmesidir. Örneğin, Almanya’dan Türkiye’ye gelen turistlerin oluşturduğu turizm bu kategoriye girer.
Outgoing (Outbound) Turizm: Bir ülkeden başka ülkelere yönelik gerçekleşen turizm hareketidir. Yani, bir ülkenin vatandaşlarının yurt dışına seyahat etmesidir. Örneğin, Türkiye’den Almanya’ya giden turistlerin oluşturduğu turizm bu kategoriye dahil edilir.
B) Konusu itibariyle turizm çeşitleri
Bu kategori, turistlerin seyahat etme nedenlerine, ilgi alanlarına ve seyahatlerinin temel amacına göre turizmi sınıflandırır:
İş Amaçlı Turizm (Business Tourism): Ticari faaliyetler, iş toplantıları, kongreler, konferanslar, fuarlar, teşvik gezileri (incentive) gibi profesyonel veya mesleki amaçlarla yapılan seyahatleri kapsar. Bu tür turizm genellikle belirli bir gündeme ve organizasyona sahiptir.
2- Tatil Amaçlı Turizm (Leisure Tourism): Bireylerin dinlenmek, eğlenmek, stresten uzaklaşmak, yeni yerler görmek ve sosyal aktivitelerde bulunmak gibi kişisel ve sosyal motivasyonlarla gerçekleştirdiği seyahatlerdir. En yaygın turizm türlerinden biridir.
3- Doğa Turizmi (Nature Tourism): Doğal güzelliklere sahip, bozulmamış veya az bozulmuş alanlara yapılan seyahatlerdir. Temel amaç, doğal çevreyi deneyimlemek, doğal yaşamı gözlemlemek ve doğanın tadını çıkarmaktır. Ekoturizm, doğa turizminin sürdürülebilirlik ilkelerini benimseyen ve yerel halkın refahını gözeten bir alt türüdür.
4- Kültür Turizmi (Cultural Tourism): Bir bölgenin tarihi mekanlarını, arkeolojik alanlarını, müzelerini, sanatını, geleneklerini, yaşam tarzını, yerel yemeklerini ve genel kültürel mirasını tanımak amacıyla yapılan turizm türüdür. Son yıllarda popülerlik kazanan gastronomi turizmi, bir bölgenin yiyecek ve içecek kültürünü deneyimlemeyi hedeflediği için kültür turizminin önemli bir alt dalı olarak kabul edilebilir.
5- Aktif Turizm (Active Tourism): Seyahatin temelinde belirli bir aktiviteye katılma veya bir hedefi gerçekleştirme isteği yatar. Bu, bir dağa tırmanmak, uzun mesafeler yürüyüş yapmak, farklı ülkeleri bisikletle dolaşmak, yeni bir dil veya yerel bir zanaat öğrenmek gibi aktif katılımcılık gerektiren seyahatleri içerir.
6- Spor Turizmi (Sports Tourism): Büyük spor etkinliklerine (Dünya Kupası, Olimpiyat Oyunları, Formula 1 yarışları vb.) seyirci olarak katılmak amacıyla yapılan seyahatlerin yanı sıra, spor kulüplerinin antrenman kampları için ılıman iklime sahip ülkelere gelmesi de bu kategoriye girer. Ayrıca, golf, yelken, dalış gibi belirli spor aktivitelerini yapmak için yapılan seyahatler de bu kapsamdadır.
7- Dini Turizm (Religious Tourism): İnanç merkezlerini, kutsal mekanları ziyaret etmek veya dini ritüellere katılmak amacıyla yapılan seyahatlerdir. Hindistan’daki Altın Tapınak, Suudi Arabistan’daki Mekke ve Medine, Kudüs ve benzeri dini öneme sahip yerlere yapılan ziyaretler bu tür turizme örnektir.
8- Sağlık veya Medikal Turizm (Health or Medical Tourism): Sağlık sorunlarına çözüm bulmak, tedavi görmek, rehabilitasyon süreçlerine katılmak veya sağlıklı yaşam uygulamalarından faydalanmak amacıyla yapılan seyahatlerdir. Hastaneler, termal tesisler, spa merkezleri, kilo verme kampları ve estetik cerrahi klinikleri gibi yerlere yapılan seyahatler bu kategoriye girer. Termal turizm, doğal sıcak su kaynaklarının sağlık amaçlı kullanımını içerdiği için bu kapsamda değerlendirilir.
9- Macera Turizmi (Adventure Tourism): Fiziksel aktivite, kültürel değişim ve doğayla iç içe olmayı içeren, heyecan ve adrenalin arayışıyla yapılan turizm türüdür. Kaya tırmanışı, bungee jumping, yamaç paraşütü (gökyüzü dalışı), doğa yürüyüşleri (trekking), binicilik, sörf, rafting ve kayak gibi riskli veya zorlu aktiviteler bu turizmin temelini oluşturur.
C) Kişi sayısı açısından Turizm çeşitleri.
Bu kategori, seyahate katılan kişi sayısına göre turizmi sınıflandırır:
Kitlesel Turizm (Mass Tourism): Yoğun katılımla gerçekleşen, büyük sayılarda turistin belirli destinasyonlara akın ettiği turizm türüdür. Genellikle standartlaştırılmış ürünler ve hizmetler sunulur. Örneğin, belirli dönemlerde milyonlarca Rus turistin Türkiye’nin sahil bölgelerine gelmesi kitlesel turizme bir örnektir. Bu tür turizm, destinasyonlar üzerinde ekonomik faydalarının yanı sıra çevresel ve sosyo-kültürel baskılar da yaratabilir.
Bireysel (Münferit) Turizm: Bir veya birkaç (genellikle aile veya yakın arkadaş grubu) kişinin kendi başına veya bir seyahat acentası aracılığıyla organize ettiği, belirli bir gruba dahil olmadan gerçekleştirdiği turizm hareketidir. Seyahat programı ve tercihleri tamamen bireylere aittir.
Grup Turizmi: Genellikle 10 veya daha fazla kişinin bir araya gelerek, önceden belirlenmiş bir program dahilinde gerçekleştirdiği turizm çeşididir. Bu tür turlarda ulaşım, konaklama, rehberlik ve aktiviteler genellikle toplu olarak organize edilir.
Bu üç kategori, turizm olgusunu farklı açılardan anlamamıza ve analiz etmemize olanak tanır. Gerçek hayatta çoğu zaman bu kategoriler iç içe geçebilir ve bir turizm hareketi birden fazla kategoriye dahil olabilir. Örneğin, bir grup arkadaşın Kapadokya’ya macera turizmi amacıyla gitmesi hem grup turizmi hem de macera turizmi olarak sınıflandırılabilir. Bu nedenle, bu sınıflandırmalar turizm sektörünü anlamak için faydalı bir çerçeve sunar.
Diğer turizm makaleleri