Havacılık, günümüzde en güvenli ulaşım yöntemlerinden biri olsa da, geçmişi ne yazık ki birçok trajik kazayla dolu. Bu kazalar, sadece büyük can kayıplarına yol açmakla kalmayıp, aynı zamanda havacılık güvenlik protokollerinin ve uçak tasarımlarının evriminde kritik dönüm noktaları teşkil etti. Her biri, alınması gereken dersleri ve havacılıkta güvenliğin asla taviz verilmemesi gereken bir öncelik olduğunu acı bir şekilde gösterdi.
İşte havacılık tarihinin en büyük uçak kazaları;
1. Tenerife Faciası (27 Mart 1977)
Havacılık tarihinin en ölümcül kazası olarak kayıtlara geçen Tenerife Faciası, 27 Mart 1977’de İspanya’nın Kanarya Adaları’ndaki Los Rodeos Havalimanı’nda yaşandı. Yoğun sisin pisti adeta yuttuğu bir günde, KLM Royal Dutch Airlines’a ait Boeing 747 tipi bir yolcu uçağı ile Pan American World Airways’e ait başka bir Boeing 747 uçağı, kalkış için sıra beklerken pist üzerinde çarpıştı.
Bu korkunç kazaya yol açan ana faktörler, hem kule ile uçaklar arasındaki yanlış iletişim hem de pilotların kısıtlı görüş mesafesi oldu. KLM uçağı, kule izni olmadan kalkışa başlarken, Pan Am uçağı da henüz pisti terk etmemişti. Çarpışma sonucunda KLM uçağındaki 248 yolcu ve mürettebatın tamamı ile Pan Am uçağındaki 396 kişiden 335’i hayatını kaybetti. Toplamda 583 kişinin yaşamını yitirdiği bu facia, havacılıkta standart iletişim prosedürlerinin ve hava trafik kontrol yönetiminin kökten değişmesine neden oldu.
2. Japan Airlines Uçuş 123 (12 Ağustos 1985)
Tek bir uçağın karıştığı en ölümcül havacılık kazası, 12 Ağustos 1985’te meydana gelen Japan Airlines Uçuş 123 felaketidir. Tokyo’dan Osaka’ya gitmekte olan Boeing 747SR tipi bu yolcu uçağı, kalkıştan kısa bir süre sonra kuyruk bölümünde yaşanan yapısal bir arıza nedeniyle kontrolünü kaybetti. Uçağın kuyruk kısmındaki basınç perdesi, yedi yıl önce geçirdiği bir kaza sonrası yapılan yetersiz bir onarım nedeniyle yırtılmış, bu da tüm hidrolik sistemlerin işlevsiz hale gelmesine yol açmıştı.
Pilotların olağanüstü çabalarına rağmen, kontrol edilemeyen uçak yaklaşık 32 dakika sonra bir dağa çarptı. Kazada 520 kişi hayatını kaybederken, sadece 4 kişi hayatta kalmayı başardı. Bu kaza, özellikle uçak bakımı ve onarımlarının ciddiyeti konusunda dünya havacılık sektörüne önemli dersler verdi ve Boeing’in üretim süreçlerini gözden geçirmesine neden oldu.
3. Çarkhi Dadri Hava Çarpışması (12 Kasım 1996)
12 Kasım 1996’da, Hindistan’ın başkenti Yeni Delhi yakınlarındaki Charkhi Dadri semalarında, havacılık tarihinin en ölümcül hava çarpışmalarından biri yaşandı. Suudi Arabistan Havayolları’na ait bir Boeing 747 ile Kazakistan Hava Yolları’na ait bir Ilyushin Il-76 tipi uçak, havada çarpıştı.
Bu faciaya, öncelikle hava trafik kontrolündeki hatalar ve Kazakistan uçağının pilotlarının İngilizce dil yeterliliğindeki eksiklikler neden oldu. Kazak uçağı, kendisine verilen irtifa limitinin altına inerek Suudi uçağı ile aynı irtifada buluştu. Çarpışma sonucunda her iki uçaktaki toplam 349 yolcu ve mürettebatın tamamı hayatını kaybetti. Bu kaza, özellikle yoğun hava sahalarında hava trafik kontrolünün önemi ve pilotlar arasındaki uluslararası standart iletişim protokollerinin vazgeçilmezliği konusunda ciddi uyarılara yol açtı.
4. Türk Hava Yolları Uçuş 981 (3 Mart 1974)
Türk Hava Yolları’nın Paris-Londra seferini yapan McDonnell Douglas DC-10 tipi Uçuş 981, 3 Mart 1974’te Paris’in kuzeyindeki Ermenonville Ormanı’na düştüğünde, 346 kişinin yaşamına mal olan korkunç bir felakete imza attı. Kazanın ana nedeni, uçağın arka kargo kapısının tasarımındaki kritik bir hataydı. Kapı, uçuş sırasında yeterince kilitlenmemiş ve yüksek basınç nedeniyle aniden açılmıştı.
Kapının açılmasıyla birlikte oluşan ani basınç farkı, uçağın altındaki yolcu kabini zeminini parçalamış ve aynı zamanda uçağın kontrolünü sağlayan hidrolik sistemlere ciddi zarar vermişti. Pilotlar uçağı kontrol edemez hale gelmiş ve kısa süre içinde düşüş yaşanmıştı. Bu kaza, DC-10 tipi uçakların kargo kapısı tasarımlarının yeniden gözden geçirilmesine ve benzer felaketlerin önüne geçilmesi için havacılık endüstrisinde önemli değişiklikler yapılmasına yol açtı.
5. Air India Uçuş 182 (23 Haziran 1985)
23 Haziran 1985’te meydana gelen Air India Uçuş 182 faciası, terörün havacılık sektörüne uzanan en trajik ellerinden biriydi. Kanada’dan Hindistan’a gitmekte olan Boeing 747-237B tipi bu yolcu uçağı, İrlanda hava sahasında uçarken bagaj bölümüne yerleştirilen bir bombanın patlaması sonucu Atlas Okyanusu’na düştü. Uçaktaki 329 kişinin tamamı hayatını kaybetti.
Bu saldırı, Sihlere yönelik bir terör eylemi olarak kayıtlara geçti ve havacılık güvenliği tarihinde önemli bir dönüm noktası oldu. Kaza sonrası havalimanı güvenlik kontrolleri, özellikle bagaj taramaları ve yolcu profilleme yöntemleri ciddi şekilde gözden geçirildi ve çok daha sıkı hale getirildi.
6. Saudia Uçuş 163 (19 Ağustos 1980)
19 Ağustos 1980’de Karaçi’den Cidde’ye giden Saudia Havayolları’na ait Lockheed L-1011 TriStar tipi Uçuş 163, kalkıştan kısa bir süre sonra kargo bölümünde çıkan bir yangın nedeniyle büyük bir trajedi yaşadı. Pilotlar uçağı Cidde Havalimanı’na geri indirmeyi başardılar. Ancak, iniş sonrası yaşanan büyük tahliye gecikmeleri nedeniyle uçaktaki 301 kişinin tamamı dumandan zehirlenerek hayatını kaybetti.
Yangın kontrol altına alınamamış ve uçağın kapıları dışarıdan açılamadığı için yolcular içeride mahsur kalmıştı. Bu kaza, acil durum tahliye prosedürlerinin ne kadar hayati olduğunu ve uçak içi yangınlara karşı alınması gereken önlemlerin ciddiyetini bir kez daha ortaya koydu.
Bu trajik kazalar, havacılık sektörünün sürekli öğrenme ve kendini geliştirme sürecinin birer parçasıdır. Her bir facia, uçak tasarımında, üretim kalitesinde, bakım prosedürlerinde, hava trafik kontrol sistemlerinde ve acil durum müdahale planlarında önemli iyileştirmelere yol açmıştır. Bugün havacılık, geçmişin acı derslerinden çıkarılan sonuçlarla en yüksek güvenlik standartlarına sahip bir ulaşım dalı haline gelmiştir. Ancak, havacılıkta “sıfır hata” hedefi doğrultusunda güvenlik çalışmaları ve denetimler kesintisiz olarak devam etmektedir.
