Uçak bileti alırken, bagaj etiketi takılırken ya da uçuş ekranına bakarken karşımıza çıkan o üç harfli kodlar—LAX, JFK, IST, DXB—sadece birer teknik kısaltma değil.
Her biri bir hikâye, bir şehir kimliği ve bazen de tarihsel bir göndermedir. Gelin beraber, havalimanı kodlarının nasıl belirlendiğini, neden bazılarının mantıklı bazılarının ise kafa karıştırıcı olduğunu ve en ilginç örnekleri beraber keşfedelim.
Kodların Kökeni: IATA vs ICAO
- IATA Kodları (3 harf): Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği tarafından belirlenir. Yolcu bileti, bagaj etiketi ve rezervasyon sistemlerinde kullanılır.
- ICAO Kodları (4 harf): Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü tarafından belirlenir. Uçuş planlaması, hava trafik kontrolü ve pilot iletişiminde kullanılır.
Örnek:
- İstanbul Havalimanı → IATA: IST / ICAO: LTFM
- Londra Heathrow → IATA: LHR / ICAO: EGLL
Mantıklı ve Anlamlı Kodlar
- LAX – Los Angeles: “LA” zaten şehir kodu, “X” ise 1930’larda üç harfe geçildiğinde eklenmiş.
- JFK – New York: Eski adı Idlewild idi, 1963’te Başkan John F. Kennedy anısına değiştirildi.
- CDG – Paris Charles de Gaulle: Fransa’nın eski cumhurbaşkanının adı.
- IST – İstanbul: Türkiye’nin en büyük şehrinin uluslararası tanımı.
Kafa Karıştıran ve İlginç Kodlar
| Kod | Havalimanı | Hikâyesi |
|---|---|---|
| ORD | Chicago O’Hare | Aslen Orchard Field idi; kod oradan kaldı. |
| YYZ | Toronto Pearson | “Y” Kanada’daki havalimanlarının başlangıç harfi; “YZ” eski tren istasyonu. |
| DXB | Dubai | “DUB” Dublin’e ait olduğu için “X” ile çözüm üretildi. |
| SUX | Sioux City, Iowa | Kodun anlamı “berbat” gibi algılandığı için tartışmalı ama bilerek korunmuş. |
| FUN | Funafuti, Tuvalu | Gerçekten eğlenceli bir kod: “FUN”! |
| EGG | Wellington, Güney Afrika | Kodun İngilizce’de “yumurta” anlamına gelmesi sosyal medyada viral oldu. |
Türkiye’den Kodlar ve Hikâyeleri
| Havalimanı | IATA Kodu | Hikâyesi |
|---|---|---|
| İstanbul (Yeni) | IST | Atatürk Havalimanı’ndan devralındı |
| Sabiha Gökçen | SAW | Türkiye’nin ilk kadın pilotunun adı |
| Antalya | AYT | Şehir adıyla uyumlu |
| Esenboğa (Ankara) | ESB | Bölgenin eski adı: Esenboğa |
| Trabzon | TZX | “TRZ” dolu olduğu için “X” ile tamamlandı |
| Gazipaşa | GZP | Şehir adının harflerinden türetildi |
Kodların Kültürel ve Ticari Yansımaları
- LAX tişörtleri, JFK şapkaları gibi ürünler şehir kimliğinin bir parçası haline geldi.
- Bazı kodlar nostaljik bağ kuruyor: “IST” kodu Atatürk Havalimanı’ndan miras kaldı.
- Bazı şehirler kodlarını değiştirmek için kampanya bile yürütüyor: “SUX” kodunu değiştirmek isteyenler, sonra “ironik marka değeri” nedeniyle vazgeçti.
3 Harf, Bin Anlam
Havalimanı kodları, sadece teknik birer etiket değil; şehirlerin tarihini, kültürünü ve havacılığın evrimini yansıtan semboller. Bir sonraki uçuşunuzda biletinize bakarken, o üç harfin ardındaki hikâyeyi hatırlayın. Belki de o kod, sadece bir havalimanını değil, bir dönemi temsil ediyordur.
