Bir zamanlar apronlarda gururla dizilen uçaklar, check-in kontuarlarında kuyruklar oluşturan yolcular, reklam panolarında “güvenli, konforlu ve ekonomik” vaatleri… Türkiye’nin özel havayolu serüveni, 1980’lerden itibaren gökyüzüne umutla yükseldi. Ancak bu yolculukta bazı markalar, türbülansa yakalandı ve bir daha kalkamadı. Onur Air’den Atlasjet’e, İstanbul Airlines’tan BoraJet’e kadar birçok şirket, havacılık tarihinin tozlu pistlerinde kayboldu.
Onur Air (1992–2022): Anadolu’nun Kanatlarıydı
1992’de kurulan Onur Air, düşük maliyetli uçuş modeliyle Anadolu’nun dört bir yanına ulaşan bir marka oldu. En parlak döneminde 30’dan fazla uçağıyla hem iç hatlarda hem charter seferlerde aktifti. Ancak pandemi sonrası yaşanan mali kriz, uçuş iptalleri ve borçlar şirketi iflasa sürükledi.
2022’de iflas başvurusu yapıldığında, İstanbul Havalimanı’nda Onur Air logolu uçaklar sessizce park halindeydi. Gökyüzüyle vedalaşma, apron sessizliğinde yaşandı.
Atlasjet / Atlasglobal (2001–2020): İş Seyahatlerinin Yıldızıydı
2001’de kurulan Atlasjet, özellikle iş dünyasına yönelik tarifeli uçuşlarıyla tanındı. 2015’te Atlasglobal olarak yeniden markalaştı. Ancak bu dönüşüm, operasyonel sorunlar ve finansal yüklerle birleşince 2019’da uçuşlar durdu, 2020’de iflas açıklandı.
Yolculara gönderilen “uçuş iptal edildi” mesajları, bir markanın sessiz çöküşünü duyurdu. Atatürk Havaalanı’ndaki kontuarlar bir sabah boş kaldı.
Kıbrıs Türk Hava Yolları (KTHY) (1975–2010): Bir Halkın Kanatlarıydı
1974’te Lefkoşa’da kurulan KTHY, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ulusal havayolu olarak 36 yıl boyunca gökyüzünde dalgalandı. Türkiye, İngiltere ve Almanya’ya tarifeli uçuşlar düzenleyerek hem gurbetçileri hem turistleri taşıdı. Ancak 2010’da borçları 140 milyon doları aşınca, tüm uçuş hakları askıya alındı ve şirket iflas etti.
21 Haziran 2010’da uçuşların durdurulduğu açıklandığında, Ercan Havalimanı’nda KTHY logolu uçaklar sessizce park halindeydi. 700 çalışan işsiz kaldı, yolcular biletleriyle ortada kaldı. Sendika eylemleri, açlık grevleri ve Meclis Araştırma Komitesi bile bu çöküşün sorumlularını netleştiremedi. KTHY, Kıbrıs Türk halkının hafızasında bir “gökyüzü travması” olarak kaldı.
İstanbul Airlines (1985–2000): Gurbetçilerin Havayoluydu
Türkiye’nin ilk özel havayolu şirketlerinden biri olan İstanbul Airlines, Almanya-Türkiye hattında gurbetçi taşımacılığına odaklandı. 2000 yılında mali nedenlerle kapandı.
Düsseldorf’tan kalkamayan son uçuş, binlerce gurbetçinin hafızasında kaldı. “İstanbul’a direkt uçuş” vaadi, bir dönemin nostaljisi oldu.
Fly Air (2002–2006): Charter’ın Cesur Yüzü
Charter uçuşlarla Avrupa’dan Türkiye’ye turist taşıyan Fly Air, kısa sürede büyüdü. Ancak operasyonel zafiyetler ve finansal sıkıntılar nedeniyle 2006’da lisansı iptal edildi.
Antalya’da bekleyen turist grupları, uçak gelmeyince otobüsle taşındı. Havacılıkta “uçmayan uçak” kavramı ilk kez bu kadar görünür oldu.
World Focus Airlines / Ankair (2005–2008): Güvenlik Travması
Charter ve kiralık uçuşlar yapan World Focus, 2007’deki Isparta kazasında adı geçti. Atlasjet adına uçuşu gerçekleştiren şirket, güvenlik tartışmalarının merkezine oturdu.
Kazanın ardından şirketin adı kamuoyunda “gizli operatör” olarak anıldı. Güvenlik prosedürlerinin yeniden yapılandırılmasında rol oynadı. İsmini Ankair olarak değiştirse de ömrü uzun olmadı.
Air Alfa (1992–2001): Turizmin Taşıyıcısıydı
Airbus A300 ve A310’larla Avrupa’ya turistik uçuşlar yapan Air Alfa, 90’ların charter patlamasında önemli rol oynadı. 2001’de kapandı. Havayolu 2002’de ‘Alpha Airlines’ adı altında yeniden başladı, ancak 17 Kasım 2002’de operasyonları durdurup iflas başvurusunda bulundu.
Bodrum ve Dalaman’dan kalkamayan uçaklar, turizm taşımacılığının kırılganlığını gösterdi.
Sky Airlines (2000–2013): Antalya’nın Kanatlarıydı
Kayı Group’a bağlı olarak kurulan Sky Airlines, Rus ve Alman turist taşımacılığında aktifti. İki yıl boyunca Avrupa’nın en iyi charter şirketi seçilen Sky Airlines, 2013 yılı 4 Haziran tarihinde yurt dışı operatörünün borçları nedeniyle tüm uçuşlarını durdurduğunu açıkladı.
Tur operatörüyle entegre çalışan model, turizm krizlerinde havacılığın nasıl ilk etkilenen alan olduğunu gösterdi.
BoraJet (2010–2017): Bölgesel Havacılığın Umuduydu
Embraer tipi küçük jetlerle iç hatlarda niş rotalara odaklanan BoraJet, Türkiye’de bölgesel havacılığın öncüsüydü. 2017’de operasyonlarını durdurdu. Sloganı ‘Gülümseyin Türkiye’nin Kaliteli Havayolu ile Uçuyorsunuz’ idi.
Anadolu’daki küçük havalimanlarında BoraJet’in çekilmesi, bölgesel kalkınma hedeflerini sekteye uğrattı.
Air Anatolia (1996–2002): Charter’ın Sessiz Kahramanı
Turizm taşımacılığında aktif olan Air Anatolia, 2002’de kapandı.
Uçuş planları iptal edildiğinde, turizm acentaları alternatif bulmakta zorlandı. Charter’ın belirsizliği ilk kez bu kadar görünür oldu.
İzair (2005–2018): Ege’nin Umudu
İzmir merkezli İzair, Ege Bölgesi’ni yurt içi ve dışı destinasyonlara bağlayan bir köprüydü. Pegasus ile ortaklık süreci sonrası marka sessizce kayboldu, ancak İzmirli yolcuların hafızasında hâlâ yerini koruyor.
Sultan Air (1989–1993): Erken Dönemin Cesur Oyuncusu
1989’da doğdu, 1993’te gökyüzüne veda etti. Sultan Air, Türkiye’nin charter rüyasının erken dönem kahramanlarındandı. Kısa ömrüne rağmen, turizmin ilk büyük dalgasında cesurca yer aldı. Ama rüzgâr sertti, kanatları taşıyamadı.
Turkuaz Airlines (2006–2010): Renkli Bir Deneme
Adı gibi canlı, iddialı ve umut doluydu Turkuaz Airlines. Modern filosuyla gökyüzüne renk katmak istedi. Ancak ekonomik fırtınalar bu hayali sadece dört yılda söndürdü. Geride kalan, apronlarda unutulmuş logolu bir uçağın gölgesiydi.
Saga Airlines (2004–2013): Charter’ın Sessiz Yıldızı
Avrupa’dan Türkiye’ye turist taşıyan bir köprüydü Saga Airlines. Charter dünyasında tanınan ama çok az konuşulan bir isimdi. 2013’te operasyonlarını durdurduğunda, kimse yüksek sesle veda edemedi. Belki de en çok sessiz gidişler acıtır.
Birgenair (1988–1996): Sessizliğe Düşen Çığlık
Dominik Cumhuriyeti’nden kalkıp Frankfurt’a ulaşamayan bir uçuş, sadece bir havayolunun değil, bir dönemin sonunu getirdi. 1996’daki trajik kazada 189 kişi hayatını kaybetti; Birgenair adı artık sadece kara kutularda yankılanan bir ses oldu. Güvenlik protokolleri yeniden yazıldı, ama markanın gökyüzündeki izi silindi. Bir zamanlar umutla yükselen bu şirket, havacılık tarihine acı bir dipnot olarak kazındı.
Holiday Airlines (1994–1996): Tatil Rüyasının Kısa Süren Uçuşu
Turizm patlamasının tam ortasında doğdu, charter seferlerle Avrupa’dan Türkiye’ye turist taşıdı.
Birgenair faciası, Türk charter havayollarının güven algısını yerle bir ederken. Holiday Airlines da bu sarsıntıdan nasibini aldı. Kasım 1996’da Avrupa hava sahasına giriş yasağı geldi ve Holiday Airlines’ın hikâyesi, apron ışıkları altında sessizce sona erdi.
Bestair (2006-2009) Sessizce Kaybolan Bir Umut
Merkezi Yeşilköy, İstanbul’da bulunan Charter uçuş tarifeleri yapan bir havayolu şirketiydi. İstanbul-Antalya’nın yanı sıra şirket Almanya, Belçika, İsviçre ve İngiltere’ye uçuşlar düzenliyordu, Kısa süren ömrü sessiz sedasız sonlandı. 2009 yılında faaliyetlerini durduran şirket, geride sadece birkaç uçuş anısı ve havacılık meraklılarının arşivlerinde kalan kuyruk numaralarıyla hatırlanıyor.
Bu havayolları sadece yolcu değil, umut taşıyordu. Her biri bir dönemin yolculuk alışkanlıklarını, turizm stratejilerini ve ekonomik kırılmalarını yansıtıyor. Bugün gökyüzünde görünmeseler de, Türkiye’nin havacılık hafızasında izleri hâlâ sürüyor.
